Korzystny wpływ jogi i refleksoterapii na kobiety w okresie menopauzy
Menopauza to naturalny, fizjologiczny okres w życiu każdej kobiety, któremu zazwyczaj towarzyszą objawy, wpływające zarówno na jej samopoczucie psychiczne jak i fizyczne. Objawy towarzyszące okresowi menopauzy są nazywane zespołem klimakteryjnym. Na jego obraz składają się objawy neurowegetatywne ( np. kołatanie serca, napadowe poty) i psychiczne, pojawiające się u ok. 89 procent kobiet, które powodują, że dla większości z nich okres ten jest szczególnie trudny.
Objawy klimakterium mogą pojawić się nawet kilka lat przed ustaniem miesiączkowania, jest to uzależnione od stężenia estrogenów we krwi. Właściwe zmiany występują w późniejszym okresie. Do najczęstszych objawów i skutków menopauzy możemy zaliczyć: napadowe pocenie, kołatanie serca, napady lęków, bezsenność, uderzenia gorąca, labilność emocjonalną, osteoporozę, chorobę niedokrwienną serca, choroby naczyń mózgu.
Joga praktykowana w odpowiedni sposób może mieć niezwykle pozytywny wpływ zarówno na zdrowie psychiczne jak i fizyczne kobiet w okresie menopauzy. Na szczególną uwagę zasługują pozycje odwrócone, mające korzystny wpływ na funkcjonowanie systemu neurowydzielniczego (hormonalnego), zwłaszcza szyszynki, przysadki mózgowej, podwzgórza, tarczycy i nadnerczy. Inwersje (pozycje odwrócone) działają w specyficzny sposób. Pobudzają system jeżeli jest spowolniony lub uspokajają go jeżeli jest nadmiernie pobudzony, poprzez umożliwienie dopływu świeżej, dobrze utlenowanej krwi do głowy. Tak więc doprowadzają organizm do homeostazy (równowagi). Dodatkowo, pozycje odwrócone wykonywane z kontrakcją mięśni krocza i napięciem mięśni ud przywracają prawidłowe ułożenie organów mieszczących się w miednicy poprzez wzmocnienie mięśni dna macicy. Trzeba zaznaczyć, że nie jest konieczne praktykowanie zaawansowanych pozycji odwróconych (takich jak np. stanie na głowie w pełnej wersji) aby skorzystać z pozytywnego działania tych ćwiczeń. Ułożenie nóg wysoko na ścianie, z miednicą podpartą tak aby znajdowała się wyżej od klatki piersiowej, lub wykonanie stania na głowie w odpowiedniej modyfikacji, przynosi takie same efekty jak zaawansowane ćwiczenia, a nie powoduje zbędnego nadwyrężania ciała. Warte podkreślenia jest, że wykonywanie stania na głowie bez użycia żadnych pomocy, może powodować wytwarzanie zbyt dużej ilości ciepła, a co za tym idzie nasilenie uderzeń gorąca (jeżeli uderzenia gorąca pojawiają się już od pewnego czasu), dlatego jeżeli sirsasana wywołuje taki efekt, należy zastąpić ją takimi pozycjami jak świeca, setu bandha sarvangasana, czy pies z głową w dół.
Kolejną grupą ćwiczeń, działającą pozytywnie w tym okresie, są skłony do przodu. Skłony do przodu zarówno w pozycjach stojących jak i siedzących uspokajają umysł i system nerwowy, regulują pracę nadnerczy i pozwalają odzyskać równowagę psychiczną. Podobnie jak miało to miejsce przy inwersjach, jeżeli podczas wykonywania asany pojawi się dyskomfort należy ją odpowiednio zmodyfikować. Tego typu pozycje powinny działać kojąco, a nie być dodatkowym obciążeniem. Podparcie głowy na wałku lub krześle, pomaga ochłodzić mózg i uspokoić nerwy. Wykonywanie prostych skłonów do przodu na siedząco takich jak adho mukha virasana lub adho mukha sukhasana również daje korzystne efekty. Wskazane jest próbowanie różnych pozycji aby znaleźć taką, która da ukojenie. W niektórych przypadkach lepiej będą działać skłony do przodu w innych pozycje odwrócone, należy jednak pamiętać, że to relaksacja jest najważniejszym elementem ćwiczeń. Pozycje jogi uspokajają nadnercza, tonizują wątrobę, czego skutkiem jest złagodzenie symptomów menopauzy.
Praktyka jogi jest nieocenioną wartością w okresie menopauzy również ze względu na to, że chroni przed wieloma efektami ubocznymi związanymi z tym okresem. Zmiany w systemie neuro-endokrynologicznym (wzajemny wpływ układu hormonalnego i nerwowego) zachodzące podczas menopauzy są tak uciążliwe, że aby zachować zdrowie i dobre samopoczucie, kobieta powinna być do nich przygotowana. Regularna praktyka asan utrzymuje prawidłową mikro-cyrkulację w skórze i pozwala zapobiec nadmiernemu jej wiotczeniu poprzez zachowanie prawidłowej elastyczności włókien kolagenowych. Jeżeli skóra jest elastyczna łatwiej jest jej oprzeć się zmianom zachodzącym w tym okresie. Wszystkie asany pomagają w osiągnięciu tego celu, jednak każda z nich działa na inną cześć ciała i w odmienny sposób.
Joga jest szczególnie zalecana dla kobiet w okresie menopauzy, u których występuje zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Istnieje coraz więcej dowodów, potwierdzających, że nawet krótkoterminowa praktyka jogi może zmniejszyć zarówno psychologiczne jak i fizjologiczne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, może łagodzić objawy i powikłania oraz poprawić rokowanie osób chorych. Badania przeprowadzone w Indiach, Stanach Zjednoczonych, Europie i Tajlandii zarówno na osobach zdrowych, jak i przewlekle chorych wskazują, że joga może spowodować poprawę profilu lipidowego w surowicy i tolerancję glukozy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i masy ciała oraz niższą reaktywność sympatycznego układu nerwowego ( część układu nerwowego która jest aktywna w czasie stresu) . Ponadto, badania w populacjach indyjskich i europejskich wskazują, że praktyka jogi i medytacji opartej na jodze, może zmniejszyć zmienność rytmu serca i poprawić czułość baroreceptorów (receptory odpowiadające za stałą wielkość ciśnienia krwi) zarówno u zdrowych dorosłych, jak i u osób z nadciśnieniem. Podobnie, istnieje coraz więcej badań sugerujących, że terapia jogą może być również skuteczna w ograniczaniu psychologicznych czynników ryzyka chorób układu krążenia, zarówno u zdrowych osób dorosłych jak i przewlekłe chorych. Dla przykładu, ostatnie kontrolowane badania w Indiach, Stanach Zjednoczonych, Europie, Tajlandii, Izraelu i Turcji wykazały: zmniejszenie odczuwania stresu, obniżenie reakcji na czynniki stresogenne, lepsze radzenie sobie w sytuacjach stresowych, zmniejszenie objawów depresji, niepokoju i lęku, a także poprawę jakości snu. W związku z faktem, że programy oparte na jodze poprawiają profile ryzyka CVD u osób dorosłych, jak wspomniałam wcześniej, mogą być bardzo korzystne dla kobiet w okresie menopauzy. Na zachodzie, joga, już od dłuższego czasu cieszy się wciąż rosnącą popularnością wśród starszych kobiet
Kobiety w okresie menopauzy i po jej zakończeniu są szczególnie narażone na problemy związane z osteoporozą, czyli chorobą charakteryzującą się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Redukcja produkcji estrogenów rozpoczyna się jeszcze przed menopauzą, a po tym okresie dochodzi praktyczne do jej zaniku. Ma to bardzo istotny wpływ na zmniejszanie wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym i obniżenie masy kostnej, ponieważ to właśnie estrogeny stymulują proces osteogenezy (powstawanie tkanki kostnej, także rozwój kości).
Praktyka jogi pozytywnie wpływa na tkankę kostną, stymulując produkcję zdrowych komórek przez szpik kostny. Ćwiczenia są bodźcem do remodelingu kości. Bardzo ważne jest prawidłowe wykonywanie asan, co wymaga odpowiedniego czasu. Siły kierunkowe działające na kości podczas wykonywania pozycji muszą być równomiernie rozłożone. Rezultatem prawidłowego wykonania ćwiczeń jest prawidłowa struktura kości podczas całego życia. Ćwiczenia usprawniają także absorpcję wapnia z jelit i ułatwiają jego dostarczanie do kości. Jeżeli regularne ćwiczenie asan rozpoczniemy w młodym wieku możemy zredukować wiele czynników powodujących zmiany w układzie kostnym.
Warto zwrócić uwagę na niezwykle pozytywny wpływ refleksologii na kobiety w tym szczególnym okresie. Regularne zabiegi refleksologiczne pomagają kobiecie utrzymać równowagę fizyczną, mentalną i emocjonalną. Odpowiednio przeprowadzony masaż, może pomóc w odnalezieniu słabszych sfer organizmu, których wzmocnienie, poprzez terapię uciskową, wpływa na niwelowanie związanych z tym obszarem problemów. Refleksoterapia działa doraźnie i długofalowo. Doraźnie, poprzez poprawę samopoczucia i relaksację już podczas samego zabiegu oraz długofalowo ze względu na utrzymanie się jej pozytywnego działania na cały organizm, po zakończeniu serii zabiegowej.
Ze względu na dolegliwości występujące u kobiet w okresie menopauzy, podczas masażu refleksologicznego należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie receptory:
- stymulacja systemu ednokrynnego (hormonalnego): nadnerczy, przysadki mózgowej (reguluje pracę innych gruczołów), tarczycy i przytarczyc (odpowiedzialnych za równowagę wapniowo-fosforanową i regulację metabolizmu), jajników (regulujących produkcję hormonów), macicy.
- stymulacja obszaru mózgu, a co za tym idzie podwzgórza (stymulującego przysadkę i odpowiedzialnego za kontrolowanie temperatury ciała) oraz szyszynki (regulującej rytm snu).
- stymulacja obszarów odpowiedzialnych za proces detoksykacji: wątroby ( odpowiedzialnej za eliminacje toksyn) nerek (filtrujących krew i utrzymujących równowagę płynów ustrojowych) naczyń limfatycznych (drenaż limfatyczny) okrężnicy i odbytnicy (uregulowanie pracy jelit).
- wzmocnienie systemu immunologicznego- naczyń limfatycznych, śledziony, grasicy.
- wspieranie równowagi emocjonalnej i poczucia własnej wartości: stymulacja obszaru splotu słonecznego, serca (uspokojenie napięcia emocjonalnego, energetyzacja czakry serca).
Wymienione wyżej receptory, wymagają poświęcenia im większej uwagi, ale istotne jest aby podczas masażu refleksologicznego zostały pobudzone wszystkie znajdujące się na stopach punkty, ponieważ tylko kompleksowe działanie na cały organizm pozwala osiągnąć pełną harmonię.
Podsumowując, połączenie systematycznej, ukierunkowanej praktyki jogi i refleksoterapii, pozwala w naturalny sposób osiągnąć równowagę psychofizyczną i jest świetną alternatywą dla każdej kobiety pragnącej przejść przez okres menopauzy bez korzystania ze środków farmakologicznych. Należy jednak pamiętać, o systematycznym działaniu, ponieważ tylko takie postępowanie pozwala na osiągnięcie optymalnych efektów.
Źródła:
- Dr. Krishna Raman, A Matter of Health, 2008
- Menopause, the metabolic syndrome, and mind-body therapies (Kim E. Innes, MSPH, PhD, Terry Kit Selfe, DC, PhD, and Ann Gill Taylor, MS, EdD ) From the Center for the Study of Complementary and Alternative Therapies, University of Virginia Health Systems, Charlottesville, VA.
- Alasdair D.T.Govan, Ginekologia Ilustrowana, 1995 (A.D.T. Govan, 1995)
- Bodera Paweł, Poznański S., Dobrzański P., Menopauza – fizjologiczny okres w życiu kobiety, Przewodnik Lekarski 2005
- Judith Hanson Lasater, Relax and Renew: Restful Yoga for Stressful Times, 1995
- Suzin Jacek, Szubert M., Kowalczyk-Amico K., Osteoporoza – częsty problem kobiety po menopauzie, Przegląd Menopauzalny 2009
- Sparrowe Linda „ The woman’s book of yoga and health”, 2002