Skolioza – leczenie za pomocą terapii jogą
Autor: Bartosz Niedaszkowski
Patogeneza skoliozy, czyli jak ona powstaje
Skolioza jest deformacją kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej, czyli najwyraźniej można ją zaobserwować patrząc na przód i tył ciała pacjenta . Jednak z uwagi na budowę anatomiczną kręgosłupa w zasadzie każda skolioza przebiega również z rotacją trzonów, a więc dotyka także płaszczyzny poprzecznej. Najbardziej ogólna klasyfikacja typów skoliozy przebiega następująco:
Typ dziecięcy. Jak dotąd nie znaleziono przyczyny, aczkolwiek niektórzy doszukują się powiązania jej z traumą okresu prenatalnego. Najczęściej skrzywienie układa się w lewą stronę i ma naturę postępującą.
Typ idiopatyczny. Ta klasyfikacja obejmuje zdecydowanie ponad 80% wszystkich skolioz (różne źródła podają różne dane). Najważniejsze przy tym rodzaju skoliozy jest to, ze zaczyna się ona w okresie dziecięcym lub młodzieńczym (okres dojrzewania) i ma tendencję do postępowania nawet do wczesnego okresu dorosłości. Słowo „idiopatyczny” oznacza „niewiadomego pochodzenia”. Czy jednak tak jest w istocie? Niektórzy badacze tego zjawiska są odmiennego zdania. Prof. Karski z Akademii Medycznej w Lublinie zauważył , że zdecydowana większość skolioz idiopatycznych ma swoje źródło w przykurczu zgięciowym prawego biodra. Przykurcz rozpoczyna się od wzmożenia napięcia mięśnia biodrowo lędźwiowego np. w wyniku nawyku stania na prawej kończynie dolnej tj. permanentnego jej obciążania. Leczenie rehabilitacyjne jakie stosuje prof. Karski przypomina odpowiednio zmodyfikowane ćwiczenia jogi. Warte podkreślenia jest również to, że zaleca on jogę jako profilaktykę pierwotną i wtórną skolioz. Skoliozy idiopatyczne mają tendencję do progresji, która nierzadko kończy się operacją kręgosłupa jeśli przekroczy krytyczną granicę skrzywienia. Zdecydowanej większości tego typu operacji można by uniknąć, gdyby leczenie za pomocą ćwiczeń jogi zostało wdrożone w odpowiednim momencie.
Wtórna skolioza strukturalna. Ten typ skolioz ma specyficzne przyczyny, którymi mogą być: wrodzone nieprawidłowości w budowie kręgów, przebyta choroba Polio, czy choroba Recklinghausena (nerwiakowłókniakowatość). Leczenia powinno przebiegać w tym wypadku podobnie jak skoliozy idiopatycznej.
Typ kompensacyjny. Przyczyną tego typu skoliozy mogą być: nierówność anatomiczna kończyn dolnych, skośne ustawienie miednicy, lub też zmiana zwyrodnieniowa stawu biodrowego. Zmiany te powodują, że ciało ma tendencję do przechylania się na jedną stronę, co przyczynia się do rozwoju skrzywienia kręgosłupa. W tym przypadku, najwłaściwszym postępowaniem jest skupienie się na wyleczeniu przyczyny skoliozy ( wyeliminowanie przyczyny powoduje samoistny zanik skoliozy).
Typ dyskopatyczny. Ten rodzaj skoliozy poprzez tzw. wyboczenie miednicy powstaje na podłożu dyskopatii lędźwiowej. Jeśli przepuklina krążka przemieszcza się w lewo kręgosłup przechyla się w prawo itd. Deformacja znika jeśli ustąpią ostre objawy bólowe i zostanie wdrożone leczenie przyczyny, czyli dyskopatii.
Postępowanie rehabilitacyjne za pomocą ćwiczeń jogi
Joga dostarcza wiele, niezwykle skutecznych narzędzi w walce ze skoliozą. Niektóre pozycje same wywołują fizjologiczną skoliozę w trakcie ich wykonywania. Co to znaczy? Otóż jest to po prostu „naturalny” rezultat praktykowania danego ćwiczenia w danej chwili. Na przykład pozycja trójkąta (utthita trikonasana) wywołuje skoliozę dwułukową (lędźwiowo-piersiową) jednak zawsze w praktyce jest to równoważone przez wykonanie ćwiczenia na drugą stronę, dzięki czemu kręgosłup pozostaje symetryczny. Załóżmy, że pacjent wykonywałby to ćwiczenie tylko na jedną stronę przez okres np. 6 miesięcy. To co otrzymalibyśmy w jego wyniku to skolioza. To prawo z powodzeniem można wykorzystać w leczeniu skolioz. Nie jest to jedyna możliwość. Z pomocą przychodzą nam asymetryczne ćwiczenia rotacyjne, czyli „skręty” jak potocznie określają je ćwiczący, asany elongacyjne, trakcyjne, brzuszne, czy też pozycje, które bezpośrednio rozciągają mięsień biodrowo lędźwiowy takie jak wojownik I (virabhadrasana), czy anjaneyasana.
Podsumowując, w systemie ćwiczeń jogi mamy dostępne wszystkie niezbędne środki służące korekcji skoliozy. Działanie terapeutyczne powinno być ustalane według następującego wzorca: najpierw wydłużanie mięśni i kręgosłupa w celu jego odciążenia i elongacji, potem derotacja skręconych kręgów a na koniec wyrównanie postawy. Stabilizacja i wzmocnienie na koniec jest kluczowe. Ponadto zarówno ćwiczenia oddechowe w samych pozycjach jogi, jak i wykonywanie pranajamy przynosi wybawienie płucom. Często w wyniku długotrwałej skoliozy jedno płuco jest zmniejszone i skurczone. Joga pomaga stopniowo otworzyć się płucu i poprawić wentylację.
Oczywiście jak w każdym przypadku terapeutycznym tak i tutaj niezbędna jest fachowa wiedza i doświadczenie, ponieważ każda skolioza jest inna nawet jeśli przebiega w podobny sposób. Stąd konieczność zindywidualizowanego programu terapeutycznego i nadzoru terapeuty, który poprzesz ciągłe korekty, pomoże pacjentowi odpowiednio się ustawić (jest to szczególnie ważne na początku, kiedy pacjent nie jest jeszcze w stanie odpowiedni sam się skorygować).
Istotną kwestią , na którą trzeba zwrócić uwagę, są przeciwwskazania do niektórych ćwiczeń jogi. Nie możemy tutaj mówić o grupie asan które nie są wskazane przy skoliozie, tylko o przeciwwskazaniach do niektórych ćwiczeń w indywidualnych przypadkach. W związku z tym, bardzo ważne jest aby doświadczony terapeuta pomógł w ustaleniu i kontroli procesu usprawniania. Wykonywanie nieodpowiednich asan lub nieumiejętne praktykowanie nawet teoretycznie dobrych pozycji prowadzi do pogłębienia problemu i może skończyć się powikłaniem bólowym w postaci dyskopatii, która jest w takim przypadku bardzo trudna w leczeniu.
Kwestia bólu
Warto wspomnieć również o tym, że kiedy program ćwiczeń zostanie prawidłowo ustalony, wykonywanie pozycji może, choć nie musi, skutkować asymetrycznym bólem w obrębie skrzywienia. Świadczy to o poprawności doboru ćwiczeń i ich prawidłowym wykonywaniu. Dzieje się tak z uwagi na to, że „odwracające się” skrzywienie pociąga za sobą szereg następstw tkankowych takich jak: rozciąganie przykurczonych mięśni, więzadeł, torebek stawowych, powięzi. Są to tkanki obficie unerwione i w trakcie pracy w ćwiczeniach silnie stymulowane, co może dawać objawy bólowe. Ten ból jednak, z czasem, znika całkowicie, a kręgosłup odzyskuje swoją prawidłową strukturę. Oczywiście w przypadkach wieloletniej, często w ogóle nie leczonej skoliozy możliwość pełnej korekcji już nie istnieje. Jednak i w takich przypadkach możliwe jest odciążenie kręgosłupa, usunięcie bólu i jego ustabilizowanie, często kończące się również znaczną korekcją skrzywienia. Pamiętajmy, że w terapii skolioz liczy się również spokój i cierpliwość, ponieważ zazwyczaj wymaga naprawdę długotrwałego leczenia nawet przez kilka lat.
Zapraszamy na fachowe sesje terapeutyczne skolioz do Yoga Medica!